Od kilku tygodni słyszymy o proteście lekarzy (głównie rezydentów), którzy żądają wprowadzenia zmian w systemie zdrowia. Jednym z głównych postulatów jest wzrost nakładów na służbę zdrowia do 6,8% PKB w ciągu trzech lat. Jeszcze dwa lata temu Minister Zdrowia Konstanty Radziwiłł mówił, że wzrost do 6% jest możliwy w ciągu dwóch-trzech lat, jednak zmienił zdanie i potwierdził, że jest tylko politykiem. Lekarze uznali, że rozwiązaniem problemu w systemie zdrowia może być wypowiedzenie klauzuli opt-out.
Młodzi lekarze przerwali protest głodowy i postanowili zacząć naprawę systemu zdrowia od siebie – zaczęli wypowiadać klauzule opt-out i nawoływać do tego innych lekarzy.
W dzisiejszym wpisie odpowiem na następujące pytania:
- Czym jest klauzula opt-out?
- Kto może podpisać klauzulę opt-out?
- Jak wypowiedzieć klauzulę opt-out?
- Czy wypowiedzenie klauzuli opt-out jest legalne i… etyczne?
Czym jest klauzula opt-out?
Zgodnie z prawem lekarz może przepracować w ciągu tygodnia 48 godzin. W ten czas należy wliczyć standardowy etat oraz dodatkowe godziny dyżuru. W przypadku lekarza, etat wynosi 37 godzin i 55 min (7 h 35 min na dobę), a maksymalny wymiar dyżuru 10 h i 5 min. Dyżur pracy to nie są nadgodziny w rozumieniu prawa pracy.
Oczywiście, istnieje możliwość wyrażenia zgody na pracę ponad wskazany limit 48 godzin w tygodniu. I właśnie wyrażenie tej zgody odbywa się za pomocą podpisania klauzuli opt-out.
Kto może podpisać klauzulę opt-out?
Zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej (dalej u.d.l.):
Pracownicy, o których mowa w art. 95 ust. 1, mogą być, po wyrażeniu na to zgody na piśmie, zobowiązani do pracy w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Przepisu art. 151 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy nie stosuje się.
W ust. 1 art. 95 u.d.l. wskazano pracowników wykonujących zawód medyczny i posiadających wyższe wykształcenie, którzy są zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne. Najczęściej będą to pracownicy zatrudnieni w szpitalach
Lekarz (oraz inni pracownicy wykonujący zawody medyczne, wskazani w ust. 1 art. 95 u.d.l.), podpisując umowę ze szpitalem, może podpisać klauzulę opt-out i tym samym, wyrazić zgodę na pracę ponad 48 godzin w tygodniu. Taką zgodę może również wyrazić później, w czasie pracy.
Zgoda musi być uprzednia, świadoma i dobrowolna – lekarz musi wiedzieć co podpisuje i godzić się na to. Podpisanie zgody powinno nastąpić przed podjęciem pracy w dodatkowych godzinach, a nie po ich przepracowaniu. Najlepiej, żeby została wyrażona na piśmie – ma to walor dowodowy.
Podpisanie klauzuli opt-out nie oznacza, że lekarz może pracować bez przerwy przez nieokreśloną liczbę godzin. Teoretycznie, w tygodniu lekarz może przepracować dodatkowo 32 godziny i 30 min.
Wypowiedzenie klauzuli opt-out.
Skoro klauzula opt-out może zostać podpisana w każdym czasie, to wypowiedzenie klauzuli opt-out również jest możliwe w każdym czasie, zachowując oczywiście odpowiedni okres wypowiedzenia.
Lekarz, który wypowiada klauzulę opt-out nie może być gorzej traktowany, niże ten, który godzi się na dłuższą pracę. Przewidziano zakaz dyskryminacyjnego traktowania pracowników. Dyskryminacja może polegać na:
- pomijaniu pracowników przy zlecaniu niektórym z nich dyżurów medycznych (które są lepiej płatne),
- pomijaniu przy awansach,
- nieprzyznawaniu premii, nagród,
- pozbawianiu szczególnych uprawnień.
Czy wypowiedzenie klauzuli opt-out jest legalne lub etyczne?
Wypowiedzenie klauzuli opt-out, z prawnego punktu widzenia, jest jak najbardziej legalne.
Jeżeli chodzi o etykę, to tę kwestię warto zostawić filozofom i politykom. Warto jednak zastanowić się, czy polityk (nie tylko Minister Zdrowi), który mówi jedno, a następnie się z tego wycofuje, ma prawo komukolwiek mówić co jest etyczne, a co nie?
Zresztą, wątpię, żeby którykolwiek polityk (obojętnie, z jakiej partii) miał moralne prawo do oceniania tego czy wypowiadanie klauzul opt-out jest etyczne. Nie każdy musi godzić się na dodatkowe godziny pracy, tym bardziej w takiej ilości jak lekarze.
Zapraszam do przeczytania artykułu o tym, kiedy lekarz może odmówić leczenia.
Jeżeli macie jakiekolwiek pytania, nawet nie związane z tym tematem, zapraszam do kontaktu.
