Pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia. Tymi słowami zaczyna się artykuł 9 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Oznacza to, że pacjent jest uprawniony do wszelkich informacji na temat swojego stanu zdrowia, a personel medyczny ma obowiązek ich udzielenia. Prawo do informacji o stanie zdrowia jest jednym z najważniejszych praw pacjenta – powinien o tym wiedzieć zarówno pacjent, jak i lekarz.
Warto pamiętać, że prawo do informacji jest ściśle związane z udzieleniem zgody przez pacjenta. Warunkiem legalności zgody, jest udzielenie pacjentowi kompletnej informacji o jego stanie zdrowia.
Prawo do informacji o stanie zdrowia.
Przekazywana informacja powinna być przystępna. Co to oznacza?
Należy ją przekazać pacjentowi w sposób dla niego zrozumiały, używając słów, które będą dla niego jasne. Lekarz powinien dostosować się do pacjenta tj., musi wziąć pod uwagę jego stopień dojrzałości, wiek lub wykształcenie. Nie powinien posługiwać się niezrozumiałym językiem zawodowym.
W żadnym wypadku, przekazanie informacji nie powinno polegać na przedstawieniu formularza z informacjami napisanymi w niezrozumiały dla pacjenta sposób.
To że coś jest napisane po polsku, nie oznacza, że jest zrozumiałe dla wszystkich. I wcale nie chodzi tu o możliwości intelektualne kogokolwiek, a o sposób zapisania przekazywanych informacji.
Jeżeli jesteście pacjentami i nie rozumiecie tego co się do Was mówi, poproście, żeby Wam to wytłumaczono raz jeszcze, ale w przystępniejszy sposób. Macie do tego prawo.
Jakie są skutki przekazania niezrozumiałej informacji pacjentowi?
Wyobraźcie sobie sytuację, że lekarz potrzebuje zgody pacjenta na zabieg lub operację. Przekazanie niezrozumiałej lub nie pełnej informacji pacjentowi może spowodować, że wyrażona przez niego zgoda będzie nieskuteczna. A przeprowadzenie zabiegu bez skutecznej zgody, może spowodować różne roszczenia…
Zakres przekazywanej informacji.
Pacjent ma prawo uzyskać informację o:
- stanie zdrowia,
- rozpoznaniu,
- proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
- dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
- wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami.
Pamiętajmy, że lekarz nie ma obowiązku przekazywania wszystkich negatywnych informacji dotyczących następstw zabiegu. Są różne stanowiska w doktrynie, ale to jest raczej dominujące.
Zgodnie z orzecznictwem – wyrok Sądu Najwyższego z 28.09.1999, sygn. akt II CKN511/96:
„Informacja udzielana przez lekarza przed zabiegiem powinna zawierać takie dane, które pozwolą pacjentowi podjąć decyzję o wyrażeniu zgody na zabieg z pełną świadomością tego, na co się godzi i czego może się spodziewać. Lekarz powinien, zatem poinformować pacjenta o rodzaju i celu zabiegu oraz o wszystkich jego następstwach, które są zwykle skutkiem zabiegu, to jest pożądanych – ze względu na jego cel – skutkach zabiegu jak i o innych jego skutkach (tzw. skutkach ubocznych). Informacja powinna w szczególności obejmować te dające się przewidzieć możliwe następstwa zabiegu, zwłaszcza, jeżeli są to następstwa polegające na znacznym i istotnym uszczerbku zdrowia, które – jako skutek uboczny – wprawdzie występują rzadko lub bardzo rzadko, ale nie można ich wykluczyć, i powinna określać stopień prawdopodobieństwa ich wystąpienia. W tym wypadku nie można jednakże wymagać, by informacja wymieniała wszystkie możliwe objawy następstw zabiegu i zawierała ich opis. Wystarczające jest ogólne określenie rodzaju możliwych następstw zabiegu oraz wskazanie, czy zagrażają życiu pacjenta ewentualnie, jaki mogą mieć wpływ (doniosłość) na prawidłowe funkcjonowanie organizmu”.
Każda sprawa musi być jednak rozstrzygana indywidualnie.
Zakres podmiotowy informacji, czyli komu można udzielić informacji.
Prawo do informacji o stanie zdrowia przysługuje pacjentowi, który ukończył 16 lat. Jeżeli pacjent ma przedstawiciela ustawowego, jemu również przysługuje prawo do informacji o stanie zdrowia pacjenta.
Informacje na temat zdrowia dotyczą intymnej sfery pacjenta, dlatego to on ma prawo do decydowania komu takie informacje zostaną przekazane.
Przykładowo:
Kiedy znany sportowiec ulega kontuzji, fani oraz dziennikarze chcą dowiedzieć się co mu dolega. Lekarz lub pielęgniarka nie mogą samodzielnie zdecydować o tym, komu udzielą informacji na temat jego zdrowia. Gdyby tak było, mogłoby dojść np. do sprzedawania intymnych informacji mediom.
W tym miejscu, odsyłam również do mojego wcześniejszego wpisu poświęconego Tomaszowi Gollobowi. Poruszyłem tam temat tajemnicy medycznej, który jest ściśle związany z prawem do informacji.
Warto wiedzieć, że również pacjent, który nie ukończył jeszcze 16 lat ma prawo do uzyskania informacji w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego. Z reguły informacje przekazywane są przedstawicielom ustawowym takich osób, jednak pacjenci poniżej 16 roku życia mają również prawo do informacji. Lekarz powinien szczególnie uważać w takich sytuacjach, ponieważ nie każdy 14-15 latek jest gotowy, aby przekazać mu informacje o jego ciężkim stanie zdrowia.
Żądanie nieinformowania pacjenta o jego stanie zdrowia.
W kręgu osób, którym informacja o stanie zdrowia pacjenta nie będzie przekazywana może znaleźć się… on sam.
Może dojść do sytuacji, że pacjent nie będzie chciał poznać diagnozy i lekarz, co do zasady, powinien uszanować tę decyzję. Pacjenta powinien w sposób aktywny, wyraźny i niebudzący żadnych wątpliwości wyrazić zdanie w tym temacie. Lekarz nie może domniemywać, że pacjent nie chce poznać informacji.
W trakcie leczenia, pacjent może zmienić zdanie i poprosić o przekazywanie informacji o jego stanie zdrowia.
Oczywiście, są sytuacje, w których lekarz będzie musiał przekazać informacje pomimo zakazu pacjenta np. kiedy potrzebna jest zgoda pacjenta na zabieg. W takich wypadkach, lekarz powinien przekazać informacje pacjentowi na temat jego stanu zdrowia, aby ten mógł udzielić skutecznej zgody.
Również w sytuacji, gdy u pacjenta wykryto chorobę zakaźną, informacja o jego stanie zdrowia powinna zostać mu przekazana.
Ograniczenie dostępu do informacji.
Ustawodawca przewidział możliwość ograniczenia dostępu do informacji o stanie zdrowia. Oznacza to, że w szczególnych przypadkach, lekarz ma prawo nie przekazywać kompletnych informacji pacjentowi.
Art. 31 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty:
W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest niepomyślne dla pacjenta, lekarz może ograniczyć informację o stanie zdrowia i o rokowaniu, jeżeli według oceny lekarza przemawia za tym dobro pacjenta. W takich przypadkach lekarz informuje przedstawiciela ustawowego pacjenta lub osobę upoważnioną przez pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz ma jednak obowiązek udzielić mu żądanej informacji.
Muszą wystąpić dwie przesłanki łącznie:
1) rokowania są niepomyślne oraz
2) w ocenie lekarza, przemawia za tym dobro pacjenta.
Jednak, jeżeli pacjent zażąda, aby mu przekazywać pełne informacje, lekarz nie może podjąć innej decyzji. Trzeba pamiętać, że do pacjenta należy zdanie w tym zakresie.
Podsumowując:
- Pacjent i jego przedstawiciel ustawowy mają prawo do informacji o stanie zdrowia pacjenta.
- Przekazywana informacja musi być przystępna i zrozumiała dla pacjenta.
- Pacjent decyduje komu można przekazywać informację o jego stanie zdrowia.
- Pacjent może zażądać, aby lekarz nie informował go o jego stanie zdrowia.
Temat prawa do informacji jest bardzo szeroki, każda sprawa powinna być rozpatrywana indywidualnie. Lekarze czasami uważają, że nie będą przekazywać wszystkich informacji lub przekażą je w sposób ogólny, ponieważ i tak pacjent tego nie zrozumie i nie on leczy.
Obecnie, uważa się, że pacjent ma prawo do informacji o stanie zdrowia, która jest szczegółowa, bez ukrywania przykrych informacji. Jeżeli lekarze są na bakier z prawami pacjenta, to warto, żeby pomyśleli o sobie – za niewywiązanie się ze swojego obowiązku, mogą mieć nieprzyjemności i narazić się na odpowiedzialność prawną.
