Marcin Kozłowski

Jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną?

jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną

Byłem ostatnio w przychodni lekarskiej i czekałem na wizytę u lekarza. W poczekalni było jeszcze kilka osób z mniejszymi lub większymi dolegliwościami. Moją uwagę przykuły głosy dochodzące z gabinetu lekarskiego, do którego wszedł kilka minut wcześniej kolejny pacjent. Siedziałem jakieś dwa metry od drzwi, a słyszałem jak pacjent skarży się lekarzowi na swoje dolegliwości, pytania lekarza, a także jego zalecenia. Było tak przy każdym pacjencie,
a w gabinecie nikt nie krzyczał, wszyscy mówili normalnie. Drogi lekarzu, czy aby na pewno wiesz jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną?

Dzisiaj mam naprawdę długi wpis, z bardzo konkretną wiedzą. Mam nadzieję, że się Tobie spodoba, ponieważ spędziłem nad nim sporo czasu.

Dowiecie się z niego m.in.:

  1. czym jest tajemnica medyczna;
  2. jakie informacje wchodzą w zakres tajemnicy medycznej;
  3. kiedy można ujawnić tajemnicę medyczną;
  4. kiedy można przekazać informacje o pacjencie innemu lekarzowi lub pielęgniarce
  5. co grozi za nielegalne ujawnienie tajemnicy medycznej;
  6. jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną.

O tajemnicy medycznej napisałem już kilka artykułów, do lektury których zapraszam. Postanowiłem jednak raz jeszcze poruszyć ten temat, ponieważ wydaje mi się, że ciągle trzeba wracać uwagę na to jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną.

Uważam, że w tym artykule znajdziecie sporą dawkę informacji na temat tajemnicy medycznej, które powinny zainteresować lekarzy, pielęgniarki i innych pracowników medycznych, a także samych pacjentów.

Źródła tajemnicy medycznej

Kiedy większość z nas słyszy coś na temat tajemnicy medycznej, to od razu przychodzi nam na myśl lekarz i informacje o pacjencie. Wydaje mi się, że jest to prawidłowa reakcja, jednak mamy jeszcze pielęgniarki, położne, diagnostów laboratoryjnych, aptekarzy, felczerów, ratowników medycznych. Każdy z nich jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy informacji, które usłyszał od pacjentów.

Przepisy regulujące obowiązek zachowania tajemnicy medycznej znajdują się w ustawach korporacyjnych – m.in.:

  • ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty (dalej u.z.l.d.)– art. 40,
  • ustawa o zdrowiu psychicznym – art. 50,
  • ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej (dalej u.z.p.p.)– art. 17,
  • ustawa o diagnostyce laboratoryjnej – art. 29,
  • ustawa o izbach aptekarskich – art. 21,
  • ustawa o zawodzie felczera – art. 7,

Również w ustawo o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (dalej u.p.p.) znajduje się przepis, z którego wynika prawo pacjenta do zachowania
w tajemnicy informacji z nim związanych przez osoby wykonujące zawód medyczny – art. 13. Pacjent ma prawo domagać się, aby informacje
z nim związane nie były nikomu ujawniane (oczywiście, poza ustawowymi wyjątkami).

Art. 13 u.p.p.:

Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych,
a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.

Zwracam również uwagę, że ratownicy medyczni do tej pory nie doczekali się nowej ustawy dotyczącej swojego zawodu (jest ustawa
o Państwowym Ratownictwie Medycznym), ale nie oznacza to, że nie są oni obowiązani do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem. Stosuje się do nich np. przepisy zawarte w u.p.p. (patrz art. 13). Również
w Kodeksie Etyki Ratownika Medycznego zawarto obowiązek przestrzegania tajemnicy medycznej – art. 12.

Co stanowi tajemnicę medyczną?

Aby wiedzieć jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną, musimy wiedzieć co ją stanowi.

Przede wszystkim musimy zwrócić uwagę na art. 13 u.p.p., z którego wynika, że tajemnicę stanowią informacje związane z pacjentem, które zostały uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.

Pacjent ma prawo żądać od osób wykonujących zawód medyczny, w tym od osób udzielających mu świadczeń zdrowotnych, aby zachowali te informacje
w tajemnicy.

Według art. 40 ust. 1 u.z.l.d.:


Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku
z wykonywaniem zawodu.

W u.z.p.p. jest art. 17 ust. 1, według którego:

Pielęgniarka i położna są obowiązane do zachowania
w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

Nie będę przywoływał każdego przepisu z ustaw korporacyjnych, ponieważ najważniejsze zostało już napisane.

Informacje związane z pacjentem musimy rozumieć bardzo szeroko, a nie tylko informacje o stanie zdrowia pacjenta. Obowiązkiem zachowania
w tajemnicy są również objęte informacje na temat sytuacji rodzinnej, majątkowej, osobistej, zawodowej pacjenta.

Idąc dalej, uważa się, że nie należy rozpowszechniać informacji na temat osób trzecich, przykładowo dzieci lub małżonka pacjenta. Wynika to z art. 23 Kodeksu Etyki Lekarskiej, zgodnie z którym tajemnicą są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza
w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi.

Art. 23 KEL:

Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej.

Od kogo można uzyskać informacje o pacjencie?

Tajemnicą są objęte dane, które zostały uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu przez osobę udzielającą świadczeń medycznych. Najczęściej będzie to podczas wizyty u lekarza lub rozmów z pielęgniarką. Zwykle to pacjent przekazuje dane lekarzowi lub pielęgniarce, jednak mogą oni pozyskać te informacje z innych źródeł np. z karty leczenia, dokumentacji medycznej, od innego lekarza lub pracownika medycznego. Informacje może przekazać także rodzina lub osoby bliskie pacjenta (np. kiedy pacjent jest nieprzytomny).

Nie zawsze informacje na temat pacjenta będą pochodziły od niego, ale zawsze będą objęte tajemnicą medyczną. O tym musimy pamiętać.

Jako lekarz lub pielęgniarka prawdopodobnie prowadzisz jakieś życie towarzyskie, spotykasz się z różnymi osobami poza pracą, nie tylko w związku
z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Podczas tego typu spotkań, mogą do Ciebie dotrzeć także informacje akurat o Twoim pacjencie (inne niż do tej pory posiadałeś). I tu powstaje pytanie – czy te informacje są objęte tajemnicą medyczną?

W mojej ocenie nie, ponieważ nie uzyskałeś ich w związku
z wykonywaniem zawodu. Co innego, jeżeli te same informacje przekażę Tobie później pacjent.

Legalne ujawnienie tajemnicy medycznej

Ustawodawca przewidział także możliwość legalnego ujawnienia informacji objętych tajemnicą medyczną.

Może to nastąpić w kilku przypadkach (zgodnie z art. 40 u.z.l.d.):

  1. przede wszystkim kiedy tak stanowią przepisy innych ustaw np.
    w kodeksie postępowania karnego znajduje się przepis, z którego wynika, że można ujawnić tajemnicę medyczną jeżeli sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy (art. 180 k.p.k.).
  2. badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów
    i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje; przykładowo sąd może zobowiązać biegłego lekarza do wydania opinii na temat poszkodowanego
    w sprawię sądowej;
  3. zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób; w tym przypadku trzeba dokładnie przeanalizować czy nieujawnienie tajemnicy może sprowadzić jakieś niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób. Idealnym przykładem jest pacjent zarażony wirusem HIV, który mówi nam, że nie ma zamiaru informować o tym żony, a także stosować zabezpieczenia podczas stosunku seksualnego. W tym przypadku, jeżeli mamy pewność, że pacjent tak postąpi, należałoby poinformować żonę pacjenta o chorobie męża.
  4. pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu
    o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia; tutaj chyba wszystko jasne – jest zgoda pacjenta, możemy rozpowszechniać informacje objęte tajemnicą;
  5. zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji
    o pacjencie lekarzowi sądowemu; lekarz sądowy, który bada jakąś osobę w sprawie sądowej może potrzebować informacji w związku
    z przebytym leczeniem u lekarza – w takiej sytuacji  należy udostępnić mu informacje;
  6. zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji
    o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym
    w udzielaniu tych świadczeń.

Kiedy lekarz może przekazać informacje
o pacjencie innemu lekarzowi?

Może dojść do sytuacji, w której pacjent będzie leczony przez kilku lekarzy. Przykładowo, pacjent zaczął się leczyć u lekarza A, jednak z różnych względów musiał zmienić lekarza (np. przeprowadził się) i kontynuuje leczenie u lekarza B. W takiej sytuacji, lekarz A może przekazać informacje związane
z leczeniem pacjenta u niego lekarzowi B.

Art. 14 ust. 2 pkt 4) u.p.p.

2. Przepisu ust. 1 (obowiązku zachowania tajemnicy medycznej) nie stosuje się, w przypadku gdy:

zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji
o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym
w udzielaniu tych świadczeń.

Art. 40 ust. 2 pkt 6) u.z.l.d.

2. Przepisu ust. 1 (obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej) nie stosuje się, gdy:

zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji
o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym
w udzielaniu tych świadczeń.

Lekarz może przekazać również informacje o pacjencie lekarzowi sądowemu. Bardzo ważne jest to, żeby lekarz wiedział, iż legalne przekazanie informacji może nastąpić w niezbędnym zakresie. Lekarz musi ocenić co w danej sytuacji oznacza „niezbędny zakres”, a nie machinalnie przekazać wszystkie informacje, którymi dysponuje.

Tutaj warto zwrócić uwagę na udostępnianie dokumentacji medycznej ubezpieczycielom. Mają oni prawo żądania od podmiotów medycznych dokumentacji medycznej pacjenta, jednak nie oznacza to, że należy przekazywać od razu całą historię leczenia pacjenta. Napisałem o tym dość obszerny artykuł, dlatego zapraszam do zapoznania się z nim – udostępnienie dokumentacji medycznej ubezpieczycielowi.

Sankcje za naruszenie tajemnicy medycznej

Za ujawnienie tajemnicy medycznej może grozić odpowiedzialność na kilku płaszczyznach. Musisz się liczyć z odpowiedzialnością cywilną, karną oraz zawodową.

Odpowiedzialność cywilna

Na płaszczyźnie cywilnej pacjent może żądać od lekarza lub pielęgniarki odszkodowania oraz zadośćuczynienia, a także może skorzystać z roszczeń przewidzianych w art. 24 k.c.

Odszkodowanie

Jeżeli na skutek niedochowania tajemnicy lekarz lub pielęgniarka wyrządzi szkodę pacjentowi, ten może dochodzić odszkodowania. Trzeba jednak pamiętać, że pacjent będzie musiał wykazać szkodę, winę,
a także związek przyczynowo skutkowy pomiędzy działaniem naruszyciela (lekarza lub pielęgniarki) a szkodą.

Zadośćuczynienie

Następnym roszczeniem jakiego może dochodzić pacjent, jest zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, którego można dochodzić na podstawie art. 448 k.c.

Przez krzywdę rozumie się ból, cierpienie psychiczne, moralne. Ujawnienie informacji objętych tajemnicą medyczną, może doprowadzić do tego, że dana osoba będzie poniżana, obrażana ze względu na swoją chorobę – będzie się
z tym źle czuć. Pamiętajmy, przez nieuprawnione ujawnienie takich informacji, naruszane są dobra osobiste pacjenta. W tym przypadku nie ma kryteriów ustalania wartości zadośćuczynienia – za każdym razem sąd musi podejść do sprawy indywidualnie i ocenić całokształt okoliczności.

Jest również art. 4 ust. ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, który stanowi, że za naruszenie praw pacjenta można dochodzić zadośćuczynienia. Jest to podobne roszczenie co w art. 448 k.c., jednak w tym przypadku pacjent nie musi wykazywać, że doszło do naruszenia dobra osobistego.

Przeczytajcie mój artykuł na temat zadośćuczynienia na podstawie art. 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjent.

Roszczenia z art. 24 k.c.

Tzw. niemajątkowe roszczenia cywilnoprawne. W artykule 23 k.c wymieniono liczne dobra osobiste, natomiast w art. 24 k.c. wskazano roszczenia, z których można skorzystać w przypadku naruszenia dóbr osobistych.

Pacjent może skorzystać z dwóch roszczeń:

1) roszczenie o zaniechanie – może żądać zaniechania działania, które zagraża jego dobrom osobistym,

2) roszczenie o dopełnienie czynności niezbędnych do usunięcia skutków naruszenia – a więc w przypadku gdy dojdzie już do naruszenia dobra osobistego pacjenta, ten może żądać od naruszyciela, aby wykonał czynności potrzebne do usunięcia jego skutków, a zwłaszcza może żądać złożenia przez naruszyciela oświadczenia odpowiedniej treści np. przeprosiny czy wyjaśnienia.

Odpowiedzialność karna

Osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy medycznej może również ponieść odpowiedzialność karną. Taka osoba będzie mogła odpowiadać na podstawie art. 266 k.k.

Art. 266 ust. 1 k.k.

Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jest to jednak przestępstwo ścigane na wniosek pokrzywdzonego
a więc w tym przypadku osoby, której dotyczyły informacje objęte tajemnicą medyczną.

Pamiętajmy również, że można je popełnić jedynie umyślnie. Oznacza to, że osoba, która je popełnia jest świadoma tego, że tego dokonuje,
a także chce albo godzi się na to.

W jednym ze swoich artykułów podałem przykład z politykiem, który złamał nogę w drodze do kochanki, a lekarz ujawnił informację, w jakich okolicznościach doszło do wypadku. Jeżeli lekarz nie byłby świadomy, że informacja o tym, iż polityk udawał się do kochanki jest również objęta tajemnicą, to nie mógłby odpowiadać za czyn umyślny.

Odpowiedzialność zawodowa

W tym przypadku wspomnę jedynie o lekarzach, których postępowanie może być oceniane przez sądy lekarskie.

W ustawie o Izbach Lekarskich znajduje się art. 53, według którego lekarz odpowiada przed sądem lekarskim za naruszenie przepisów związanych z wykonywaniem swojego zawodu, a także za zachowania sprzeczne z zasadami etyki zawodowej.

Art. 53.

Członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, zwane dalej „przewinieniem zawodowym”.

Natomiast w art. 83 ww. ustawy wymienione są kary, które mogą zostać nałożone na lekarza:

  • upomnienie,
  • nagana,
  • kara pieniężna,
  • zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat,
  • ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat,
  • zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat,
  • pozbawienie prawa wykonywania zawodu.

Jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną?

Zabezpieczenie informacji objętych tajemnicą medyczną jest ważne zarówna dla pracowników medycznych, jak i pacjenta.

Pacjent chce mieć pewność, że nikt niepożądany nie otrzyma informacji na jego temat. Jest to istotne, ponieważ przekazanie jak najbardziej szczegółowych informacji podczas wizyty u lekarza jest konieczne, aby lekarz mógł przeprowadzić prawidłowy wywiad i postawić odpowiednią diagnozę.

Z punktu widzenia pracowników medycznych, zabezpieczenie tajemnicy medycznej jest ważne, ponieważ mogą zostać oskarżeni o nielegalne rozpowszechnianie tajemnicy i ponieść tego konsekwencje.

Warto trzymać dokumenty medyczne w szafach, które nie są dostępne dla osób trzecich i są również odpowiednio zabezpieczone.

W gabinecie należy stworzyć takie warunki pacjentom, aby czuli się komfortowo i wiedzieli, że nagle nikt niepożądany nie wejdzie lub nie będzie miał możliwości podsłuchania rozmowy z lekarzem.

Podczas rejestracji pacjenta, przy okienku powinna znajdować się jedna osoba, tak aby nikt inny nie mógł usłyszeć z jakimi dolegliwościami przyszedł inny pacjent.

Mam nadzieję, że po tej wyczerpującej lekturze, będziecie wiedzieć jak prawidłowo chronić tajemnicę medyczną,

W przypadku pytań zapraszam do kontaktu.

Jeżeli interesuje Cię temat tajemnic, to na moim drugim blogu jest dostępny artykuł o tym jak zabezpieczyć tajemnicę przedsiębiorstwa. Nagrałem również do niego podcast, więc możesz go przesłuchać w wolnej chwili.

Jestem radcą prawnym. Mieszkam i pracuję w Łodzi. Doradzam w zakresie prawa medycznego, danych osobowych i spółek handlowych. Więcej o mnie tutaj.

Najnowsze Wpisy:

Kategorie:

Archiwa:

Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.